Do grup roślin często spotykanych w naszych domach należą przedstawiciele rodziny: storczykowatych, kaktusowatych oraz bromeliowatych. Do botanicznej rodziny storczykowatych należy popularny storczyk -Phalenopsis zwany też ćmówką, który naturalnie występuje w Azji południowo-wschodniej oraz w północnej Australii. Przystępując do uprawy storczykowatych w warunkach domowych należy zapewnić im stanowiska z dużą ilością światła słonecznego, ale w formie rozproszonej. Doniczki najlepiej jest ustawić na wschodnim parapecie. Należy pamiętać, że w bardzo nasłoneczniowych stanowiskach w okresie letnim storczykom może grozić poparzenie słoneczne. Ponadto storczyki nie tolerują przemoczonego podłoża. Kwiaty podlewamy dopiero wtedy, gdy podłoże wykorzystywane do ich uprawy jest suche. W wypadku zbyt obfitego podlewania korzeniom rośliny może grozić gnicie. Do podlewania warto wykorzystać tzw. miękką wodę, deszczówkę lub wodę destylowaną. Storczyki nawozimy tylko w okresie kwitnienia, a po przekwitnięciu kwiatów dokonujemy przycinania pędów. U rodzaju Phalenopsis cięcie wykonujemy nad trzecim oczkiem licząc oczka kolejno od dołu pędu.
Kaktusowate zwane popularnie kaktusami na ogół rozpoczynają okres wzrostu w marcu. Wtedy też stopniowo rosną ich wymagania cieplne, świetlne, pokarmowe i wodne. Podczas pielęgnacji tych roślin należy zapewnić im okres spoczynku trwający od października do marca. W fazie spoczynku przerywa się nawożenie oraz podlewanie i utrzymuje się rośliny w jasnym miejscu w temperaturze 8-10˚C. Natomiast w fazie wzrostu pamiętajmy o podlewaniu oraz nawożeniu co 2-3 tygodnie specjalnym nawozem do kaktusów. Kaktusowate należy podlewać dopiero po wyschnięciu podłoża, aby nie dopuścić do zagniwania korzeni, a jednocześnie unikać nadmiernej wilgotności podłoża. W okresie od marca do kwietnia można podejmować się ich przesadzania do gotowych mieszanek przeznaczonych dla kaktusowatych bądź do mieszanki ziemi doniczkowej z 1/3 gruboziarnistego piasku lub żwiru. Warto zaznaczyć, że kaktusy najczęściej atakowane są przez szkodniki takie jak wełnowce czy tarczniki. Wełnowiec korzeniowy żyje na korzeniach kaktusów uprawianych w przesuszonym podłożu, jednak mogą też pojawić się wełnowce żerujące na częściach nadziemnych roślin. Natomiast tarczniki w wyniku żerowania powodują żółknięcie i zamieranie tkanek kaktusów.
Kolejną często spotykaną w naszych mieszkaniach rodziną botaniczną jest rodzina bromeliowatych zwana też ananasowatymi- są to rośliny, z których większość pochodzi z tropikalnych rejonów Ameryki Południowej i Środkowej oraz Afryki. Chcąc uprawiać bromeliowate w domach czy mieszkaniach należy zapewnić im odpowiednie podłoże i jasne bądź lekko zacienione stanowisko. Należy unikać bezpośredniego, silnego nasłonecznienia, a rośliny hodowane na wystawie południowej powinny być oddalone od okna. Temperatura pokojowa jest idealną dla wzrostu roślin ananasowatych. W przypadku zbyt niskiej temperatury oraz jednocześnie nadmiernego podlewania możne wystąpić gnicie roślin. Roślinom tym szkodzi nadmiar wody – szybko gniją, gdy woda stoi w doniczce. Stąd należy je podlewać bardzo umiejętnie zwykle dwa razy w tygodniu miękką wodą lub wodą przegotowaną. Wodę należy wlewać z góry na liście, aby spływała do nasady liści. Nie można dopuścić do wyschnięcia stożka wzrostu, znajdującego się w naturalnym zbiorniku wody w rozecie liściowej.
W domach i mieszkaniach można również spotkać tzw. rośliny ozdobne z liści, których przykładem mogą być zarówno skrzydłokwiat, sansewieria czyli wężownica, popularna paprotka czyli nefrolepis wyniosły czy też modny ostatnio zamiokulkas. Skrzydłokwiat podobnie jak sansewieria preferuje stanowisko półcieniste do cienistego, chociaż korzystne jest zapewnienie większej ilości światła w okresie zimowym. Temperatura optymalna do wzrostu tych roślin to 18-22˚C, jednak wężownica może tolerować także wyższą temperaturę. Oba te gatunki nawozimy w zimie co 2-3 tygodnie, a w okresie kwitnienia skrzydłokwiatu zabieg ten możemy wykonywać częściej. Warto pamiętać o odpowiednim podlewaniu tych roślin. Sansewierię podlewamy wtedy, gdy ziemia w doniczce będzie prawie sucha, a skrzydłokwiatowi w okresie kwitnienia powinno się zapewnić równomierną wilgotność. Można też zraszać liście. Oba gatunki można rozmnażać przez podział rośliny matecznej, a wężownicę dodatkowo poprzez sadzonki liściowe.
Ważnym gatunkiem cieszącym się dużą popularnością od wielu dekad jest nefrolepis wyniosły czyli popularna paprotka. Jest to paproć potrzebująca do wzrostu stanowiska jasnego, bez bezpośredniego słońca (północne okno) oraz zapewnienia przez cały rok temperatury 20˚C i wysokiej wilgotności powietrza (ok.50%). W przypadku uprawy tej rośliny należy utrzymywać stale wilgotne podłoże. W lecie można sporadycznie zraszać liście, a w zimie powinno się podlewać ostrożnie. Zaleca się zapobieganie zastoinom wody i przesuszeniu bryły korzeniowej. Rośliny przesadzamy zwykle co dwa lata w terminie wiosennym do luźnej i przepuszczalnej ziemi doniczkowej.
Innym również często spotykanym gatunkiem jest zamiokulkas. Jest to roślina o mięsistych tkankach gromadzących wodę i posiadająca woskową powłokę pokrywającą liście. Stąd też dość dobrze znosi chwilowe niedostatki wody w podłożu. Dla zamiokulkasa delikatne przesuszenie jest lepsze niż nadmierna wilgoć, gdyż ona może powodować gnicie podziemnych kłączy rośliny. W przypadku uprawy na stanowiskach o dużej ilości promieni słonecznych może dochodzić do poparzenia liści. Na gwałtowne spadki temperatury poniżej wartości optymalnej zamiokulkas reaguje zrzucaniem liści. Warto podkreślić fakt, że tkanki rośliny zawierają substancje toksyczne, mogące powodować podrażnienia skóry i błon śluzowych. Dlatego wszystkie zabiegi pielęgnacyjne, szczególnie związane z bezpośrednim kontaktem (np. rozmnażanie, przesadzanie) należy wykonywać w rękawiczkach ochronnych.
Obok roślin ozdobnych z liści w naszych domach często występują tzw. rośliny ozdobne z kwiatów. Są to m.in. fiołek afrykański czyli sępolia, azalie przystosowane do uprawy w warunkach domowych czy też popularna kliwia pomarańczowa. Dla sępolii należy zapewnić stanowisko- jasne, ale bez bezpośredniego słońca, ciepłe oraz całorocznie temperaturę ok. 22˚C. Jeśli stanowisko jest za ciemne, roślina wydaje tylko liście i nie kwitnie. Gdy jednak zakwita wówczas należy jej zapewnić równomierną wilgotność podłoża. Podczas przerwy w kwitnieniu powinno się podlewać słabiej używając letniej miękkiej wody. W czasie kwitnienia oprócz odpowiedniego podlewania należy co dwa tygodnie zasilać roślinę nawozem dla roślin doniczkowych, a przesadzać fiołki możemy na wiosnę lub w lecie. Chcąc pozyskać młode egzemplarze można rozmnażać roślinę poprzez pobieranie w okresie letnim młodych liści z ogonkami sadząc je do wilgotnego torfu z piaskiem. Ponadto należy też nakryć je folią, zraszać od czasu do czasu i utrzymywać temperaturę podłoża 20-25˚C.
Rośliny ozdobne z kwiatów to również azalie przeznaczone do uprawy domowej znane też jako Rhododendron simsii. Dla nich zaleca się zapewnić jasne, chłodne stanowiska o wilgotnym powietrzu. Od maja do września mogą to być przewiewne, cieniste miejsca w ogrodzie. Rośliny zimują w temperaturze 5-10˚C, jednak gdy zauważymy, że pąki nabrzmieją wówczas powinno się zapewnić temperaturę 18-20˚C. Od wiosny do jesieni należy utrzymywać stale wilgotne podłoże. W zimie natomiast powinno się podlewać słabiej używając miękkiej wody. W okresie wzrostu i kwitnienia (VII-VIII) raz na tydzień, w zimie co 2-3 tygodnie zaleca się zasilić roślinę nawozem dla roślin doniczkowych. Jeśli konieczne jest przesadzenie rośliny wówczas czynność tę należy wykonać po kwitnieniu wykorzystując podłoża przeznaczone dla azalii. Warto pamiętać, że kwiaty azalii nie lubią bezpośredniej styczności z wodą, bowiem mokre płatki zlepiają się i tracą kolor. Dlatego kwitnącej rośliny nie powinno się opryskiwać.
Inną często spotykaną rośliną jest kliwia pomarańczowa, która do wzrostu potrzebuje stanowiska słonecznego do półcienistego oraz z okresie wiosenno-letnim temperatury ok. 20˚C. W okresie spoczynku tej rośliny, który trwa od października temperatura otoczenia ma być niższa tj. ok 10˚C oraz jasne stanowisko. Zaleca się utrzymywanie umiarkowanej wilgotności podłoża, a gdy pojawi się pęd kwiatostanowy należy podlewać obficiej aż do początku sierpnia. Po tym czasie powinno się stopniowo zmniejszać dawki wody, a w okresie zimowego spoczynku dążyć do tego, żeby bryła korzeniowa była prawie sucha. Zaleca się przesadzanie rośliny co dwa lata, po zakończeniu kwitnienia do piaszczystej ziemi doniczkowej.
Warto wspomnieć, że uprawiając rośliny w warunkach domowych w okresie zimy należy zwracać uwagę na m.in. warunki świetlne czy temperaturę otoczenia. Niedobór światła, suche powietrze czy przeciągi powodują słabszy wzrost, pogorszenie wyglądu a nawet zamieranie roślin.
Autor: mgr Agnieszka Kurcius
Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie,
Oddział w Bielsku-Białej
